Luật Đấu thầu có hiệu lực từ tháng 7/2014, đi kèm với Luật là Nghị định số 63 hướng dẫn thực hiện Luật Đấu thầu. Một số nội dung mới của Luật chúng ta cần chú ý:

 

Về phạm vi điều chỉnh: trước đây Luật Đấu thầu cũ có phạm vi là các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước hoặc các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước 30% trở lên thì áp dụng Luật Đấu thầu. Luật Đấu thầu 2013 điều chỉnh phạm vi như sau:

 

- Lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, hàng hóa, xây lắp đối với:

+ Dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn nhà nước của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập;

+ Dự án đầu tư phát triển của doanh nghiệp nhà nước (trước đây dự án của DNNN có trên 30% vốn ngân sách tham gia thì mới áp dụng).

+ Dự án đầu tư phát triển không thuộc quy định tại 02 nội dung trên có sử dụng vốn nhà nước, vốn của doanh nghiệp nhà nước từ 30% trở lên hoặc dưới 30% nhưng trên 500 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư của dự án;

+ Mua sắm sử dụng vốn nhà nước nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập (tức là các cơ quan thực hiện mua sắm đều phải áp dụng).

- Lựa chọn nhà thầu thực hiện cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, hàng hóa trên lãnh thổ Việt Nam để thực hiện dự án đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của doanh nghiệp Việt Nam mà dự án đó sử dụng vốn nhà nước từ 30% trở lên hoặc dưới 30% nhưng trên 500 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư của dự án;

- Lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), dự án đầu tư có sử dụng đất;

 

 

Về hạn mức chỉ định thầu: Trước đây hạn mức đối với gói thầu xây lắp là 5 tỷ, gói thầu dịch vụ tư vấn là 02 tỷ. Nhưng hiện nay hạn mức chỉ thầu thầu đối với gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, dịch vụ công là 500 triệu đồng; Đối với gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp, mua thuốc, vật tư y tế, sản phẩm công hạn mức là 01 tỷ đồng. Hạn mức chỉ định thầu đã hẹp lại so với trước đây chúng ta cần phải lưu ý. Chỉ định thầu được thực hiện khi :

 

-   Gói thầu cần thực hiện để khắc phục ngay hoặc để xử lý kịp thời hậu quả gây ra (nghĩa là phải làm ngay nếu không làm sẽ gây ách tắc, còn những gói thầu chưa cấp thiết có thể làm từ từ thì không nhất thiết phải chỉ định thầu) ;

-   Gói thầu cần thực hiện do sự cố bất khả kháng để bảo đảm bí mật nhà nước;

-   Gói thầu mua thuốc, hóa chất, vật tư, thiết bị y tế để triển khai công tác phòng, chống dịch bệnh trong trường hợp cấp bách;

- Gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa phải mua từ nhà thầu đã thực hiện trước đó do phải bảo đảm tính tương thích về công nghệ, bản quyền mà không thể mua được từ nhà thầu khác; gói thầu có tính chất nghiên cứu, thử nghiệm; mua bản quyền sở hữu trí tuệ (có những gói thầu thuộc về bản quyền thì chỉ có một nhà cung cấp hoặc là gói thầu trước đây đã đấu thầu rồi, bây giờ muốn để cho đồng bộ thì phải chỉ định thầu cho nhà thầu trước đó…)

- Gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế xây dựng được chỉ định cho tác giả của thiết kế kiến trúc công trình trúng tuyển hoặc được tuyển chọn khi tác giả có đủ điều kiện năng lực theo quy định…

 

Cần lưu ý quy định về chỉ định thầu bây giờ rất là hạn hẹp đồng thời trong Luật Đấu thầu 2013 và Nghị định 63 chúng ta cần chú ý về vấn đề chào hàng cạnh tranh đã được mở rộng. Đối với trường hợp gói thầu dưới 5 tỷ của các gói thầu dịch vụ phi tư vấn thông dụng, đơn giản; gói thầu mua sắm hàng hóa thông dụng, sẵn có trên thị trường với đặc tính kỹ thuật được tiêu chuẩn hóa và tương đương nhau về chất lượng; gói thầu xây lắp công trình đơn giản đã có thiết kế bản vẽ thi công được phê duyệt thì được áp dụng chào hàng cạnh tranh.

 

Một quy định đáng chú ý nữa tại Nghị định 63 để chấm dứt tình trạng bên mời thầu gây khó khăn cho bên mua thầu. Hiện nay tồn tại một tình trạng là khi bán thầu nhưng nhà thầu không mua được hồ sơ mời thầu vì vậy luật mới đã quy định bắt buộc phải tiếp nhận hồ sơ dự thầu của các nhà thầu trước thời điểm đấu thầu. Nhưng lại có một vấn đề đặt ra là thông tin đấu thầu bắt buộc phải đăng trên báo đấu thầu và mạng thông tin đấu thầu. Nhưng các thông tin phải đăng bao gồm: Kế hoạch lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư; Thông báo mời quan tâm, thông báo mời sơ tuyển; Thông báo mời chào hàng, thông báo mời thầu; Danh sách ngắn; Kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư… nếu khi các nhà thầu không mua được hồ sơ mời thầu thì họ sẽ không có thông tin để lập hồ sơ dự thầu vì các thông tin được đăng tải không có nội dung của hồ sơ mời thầu. Luật đưa ra để chống tiêu cực, đảm bảo canh tranh mà lại không đưa nội dung này vào, vì vậy vấn đề này cần phải hỏi lại để bổ sung kịp thời.

 

Đối với gói thầu xây lắp có giá gói thầu không quá 05 tỷ đồng chỉ cho phép nhà thầu là doanh nghiệp cấp nhỏ và siêu nhỏ theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp tham gia đấu thầu. Chúng ta cần rà soát lại các quy định phân loại xác định doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ để hướng dẫn cho các địa phương. Đấu thầu bây giờ áp dụng hình thức hợp đồng trọn gói là chủ yếu chỉ trừ những trường hợp đặc biệt thì không áp dụng hình thức này.

 

 

Luật Đầu tư công có hiệu lực từ ngày 01/01/2015, tuy nhiên ngay từ bây giờ chúng ta phải tiến hành xây dựng các kế hoạch 5 năm thì đã bắt đầu áp dụng Luật Đầu tư công. Trong Luật Đầu tư công có rất nhiều vấn đề, nhưng chúng ta nên lưu ý các vấn đề sau:

 

-   Điều 16 luật này quy định Các hành vi bị cấm trong đầu tư công như sau:

 

+ Quyết định chủ trương đầu tư không phù hợp với chiến lược, kế hoạch, quy hoạch được duyệt, không đúng thẩm quyền, không đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật, không cân đối được nguồn vốn đầu tư. Cái quan trọng nhất là việc không cân đối được nguồn vốn đầu tư vì vậy sau này chúng ta phải xây dựng được một hệ thống dữ liệu làm sao để nắm rõ được các nguồn vốn. Chẳng hạn nếu như các ngành đề nghị chúng ta đầu tư xây dựng một con đường hay công trình nào đó mà chúng ta thấy hợp lý thì chúng ta đề xuất chấp thuận nhưng nguồn vốn lấy từ đâu ra, nếu không có nguồn vốn thì chúng ta sẽ bị kỷ luật.

+ Quyết định đầu tư chương trình, dự án đầu tư công khi chưa được cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư hoặc không đúng với chủ trương đầu tư đã được cấp có thẩm quyền quyết định. Đây là việc tham mưu phê duyệt dự án mà chưa có quyết định chủ trương đầu tư hoặc không đúng với chủ trương đầu tư. Chẳng hạn như việc nếu chúng ta cho phép thay đổi quy mô đầu tư (tăng thêm một vài phòng học, trang bị thêm một số máy lạnh…) thì chúng ta đã vi phạm luật, chúng ta đã làm sai chủ trương đầu tư. Tuy nhiên sau này nhiệm vụ của ngành kế hoạch là tham mưu quyết định chủ trương đầu tư, còn về quyết định dự án, thẩm định dự án theo Luật Xây dựng thì các sở chuyên ngành sẽ thẩm định. Về chủ trương đầu tư thì phải được làm rất kỹ, xác định nguồn vốn, xác định quy mô đầu tư.

+ Chủ công trình, chủ đầu tư thông đồng với tổ chức tư vấn dẫn tới quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư chương trình, dự án gây lãng phí, thất thoát vốn, tài sản của Nhà nước,…Chủ đầu tư là một ngành hay một huyện nào đó được giao thực hiện dự án, trước hết họ phải thuê tư vấn lập chủ trương đầu tư. Chẳng hạn nếu chủ đầu tư thông đồng với tổ chức tư vấn đó để tạo ra một chủ trương đầu tư gây thất thoát, lãng phí thì Chủ đầu tư đã vi phạm Luật Đầu tư công.

 + Yêu cầu tổ chức, cá nhân tự bỏ vốn đầu tư dự án khi chương trình, dự án chưa được thông qua chủ trương đầu tư, chưa được phê duyệt hoặc chưa được bố trí vốn kế hoạch. Tức là khi chưa có chủ trương đầu tư, chưa được ghi kế hoạch vốn nhưng chủ đầu tư yêu cầu nhà thầu bỏ vốn thực hiện công trình trước sau đó sẽ làm hồ sơ dự án sau thì chủ đầu tư đã vi phạm điều cấm.

+Sử dụng vốn đầu tư công không đúng mục đích, không đúng đối tượng, vượt tiêu chuẩn, định mức quy định. Điều này liên quan đến chúng ta ở chổ khi mà chúng ta làm không đúng định mức, tiêu chuẩn tại chủ trương đầu tư thì chúng ta đã vi phạm. Phải đảm bảo đúng tiêu chuẩn, định mức và đối tượng đầu tư. Lưu ý có những lĩnh vực không thuộc đối tượng đầu tư mà hiện nay quy định tại Quyết định 60 mà đưa vào tham mưu chủ trương đầu tư là không đúng. Trong 6 tháng cuối năm chúng ta vẫn còn thẩm định dự án nến đặc biệt lưu ý những vấn đề trên.

 

Từ trước đến nay chưa có văn bản pháp luật quy định về chủ trương đầu tư. Trước đó Sở cũng đã xây dựng bộ thủ tục hành chính về chủ trương đầu tư trong khi đó ở Trung ương chưa có văn bản quy định cụ thể, tuy nhiên bộ thủ tục vẫn chưa được chặt chẽ lắm và còn có khả năng vi phạm những điều cấm, vì vậy chúng ta phải đặc biệt lưu ý vấn đề này.

 

Về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư: Thủ tướng chính phủ quyết định các dự án đầu tư nhóm A. Chẳng hạn nếu tới đây chúng ta xây dựng đường Đồng Phú – Bình Dương thì chủ trương đầu tư là do Thủ tướng Chính phủ quyết định. HĐND các cấp tự Quyết định chủ trương đầu tư các dự án trọng điểm nhóm B thuộc cấp mình quản lý (trừ các dự án ODA) và các dự án trọng điểm nhóm C. Dự án nhóm B đã được quy định rõ ràng, nhưng dự án nhóm C trọng điểm thì chúng ta phải tham mưu, bởi vì dự án nhóm C là các dự án nhỏ nhưng chúng ta phải chọn các dự án trọng điểm để đưa ra HĐND quyết định. Chủ tịch UBND các cấp quyết định các dự án còn lại do cấp mình quản lý. Tức là Sở KH&ĐT chỉ thẩm định và trình UBND tỉnh quyết định chủ trương các dự án nhóm C không trọng điểm. Như vậy thẩm quyến quyết định chủ trương đầu tư đã hầu hết được giao cho HĐND.

 

- Đối với dự án đầu tư nhóm A, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh: Giao đơn vị quản lý dự án lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án, sau đó thành lập Hội đồng thẩm định do một Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh làm Chủ tịch, Sở Kế hoạch và Đầu tư là Thường trực Hội đồng thẩm định và các sở, ban, ngành liên quan để thẩm định Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án, nguồn vốn và khả năng cân đối vốn. Ví dụ như dự án đường Đồng Phú – Bình Dương giao cho Công ty Cao su Bình Phước làm chủ đầu tư, đơn vị này sẽ thuê tư vấn lập chủ trương đầu tư, sau đó lập Hội đồng thẩm định theo quy định, sau khi thẩm định rồi sẽ giao cho đơn vị tư vấn đó sửa lại theo ý kiến của Hội đồng. Sau khi hoàn chỉnh sẽ trình HĐND tỉnh quyết định sau đó trình Thủ tướng chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư.

- Đối với dự án nhóm B, C sử dụng vốn Trung ương thì Chủ tịch UBND các cấp chỉ đạo cho các cơ quan chuyên môn cấp dưới lập chủ trương đầu tư sau đó lập hội đồng thẩm định, thẩm định về nguồn vốn và khả năng cân đối nguồn vốn. Tiếp đến lập hoàn chỉnh báo cáo sau khi có ý kiến của Hội đồng thâm định, sau đó gửi Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch thẩm định. Sau khi Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch có ý kiến thẩm định, UBND tỉnh sẽ chỉ đạo điều chỉnh lại đề xuất chủ trương sau đó UBND tỉnh sẽ quyết định chủ trương.

- Đối với dự án sử dụng vốn địa phương: Về việc thẩm định chủ trương thì sẽ thành lập Hội động thẩm định hoặc giao cho Sở KH&ĐT thẩm định. Nếu là dự án nhóm B hoặc nhóm C trọng điểm phải trình qua HĐND trước khi trình Chủ tịch UBND tỉnh quyết định. Đối với cấp huyện trình tự cũng tương tự cấp tỉnh.